Przyszłość w betonie, czy beton w przyszłości?

28 września 2022r. w Warszawie odbyła się debata poświęcona współpracy uczestników procesu budowlanego przy wdrażaniu rozwiązań gospodarczych oraz prawnych, które ułatwiają budowanie zielonych miast.

Jakie będzie miasto przyszłości? W jakim kierunku zmierza budownictwo i w jakich przestrzeniach będziemy mieszkać za 10, 20 lub 50 lat? Użytkownicy zaczynają pytać o zielone przestrzenie, architekci wdrażają coraz bardziej innowacyjne rozwiązania, a ustawodawcy planują uwarunkowania prawne dla „zazielenienia” przestrzeni miejskiej. Do zrobienia wciąż jednak jest bardzo wiele. Od dekad wzmaga się migracja do miast. Ostatnie lata pokazują, że młode pokolenie chce mieszkać w miastach i nic nie wskazuje na to, że ta tendencja ulegnie zmianie. Przeciwnie – mieszkańcy w poszukiwaniu rozwoju zawodowego coraz chętniej zasiedlają aglomeracje. W 1950 roku w miastach na świecie żył 1 miliard światowej populacji. Dziś to prawie 4 miliardy. Według prognoz – w roku 2050 mieszkańcy miast będą stanowili grupę ok. 6,5 miliarda osób. Mimo iż miasta obejmują zaledwie 1 proc. powierzchni ziemi, są domem dla ponad połowy światowej populacji i zużywają 78 proc. światowej energii. W dyskusji na temat przyszłości urbanistycznej i architektonicznej miast oraz odpowiedzialności ekologicznej na czoło wyłaniają się hasła: synergia, innowacje i współpraca.

Zielone budownictwo – kto na tym korzysta?

Ostatnie miesiące pokazują, że sytuacja gospodarcza stanowi wyzwanie dla branży budowlanej. W efekcie czynników gospodarczo-politycznych ceny mieszkań rosną. W konsekwencji w gronie nabywców nowoczesnych realizacji mieszkaniowych znajdują się osoby o coraz większym budżecie, ale także rosnącej świadomości ekologicznej i oczekiwaniach w tym zakresie. Wymagający nabywcy szukają dogodnej lokalizacji, infrastruktury i nowoczesnych rozwiązań architektonicznych w nowych, ale także w już istniejących blokowiskach. To jednak nie wszystko. Jednym z coraz częstszych oczekiwań tej grupy jest to, by inwestycja, w której kupują mieszkanie na lata, mogła być określana mianem „zielonej”. Co to oznacza? Po pierwsze, po prostu, by była zbudowana w przestrzeni usytuowanej w zieleni – w okolicy parku, skwerów „bogatych w zieleń”, drzew i zielonych przestrzeni rekreacyjnych. Po drugie, by sam budynek w swoim tzw. cyklu życia był proekologiczny, czyli właśnie „zielony”.

„Co zauważalne, obecnie klient staje się coraz bardziej świadomy ekologicznie, szuka komfortu. Deweloperzy chcą wsłuchiwać się w potrzeby użytkownika i wychodzić naprzeciw jego oczekiwaniom” – powiedział Dawid Sporysz, Dyrektor Zarządzający NOHO Investment (na zdjęciu po lewej)

Uczestnicy debaty podkreślają konieczność edukacji wszystkich grup interesariuszy – w tym odbiorców końcowych tak, by świadomie wybierali rozwiązania ekologiczne, a co za tym idzie, stymulowali powstawanie i wdrażanie zielonych rozwiązań.

Produkcja budowlana a neutralność klimatyczna

Zdaniem prelegentów celem zintegrowanych działań uczestników rynku budowlanego jest neutralność klimatyczna, a rezultatem – coraz częściej powstające certyfikowane budynki, które w całym swoim cyklu życia współgrają ekologicznie z otoczeniem i minimalizują swój ślad środowiskowy. Właśnie certyfikacja budynków oraz wsparcie popytu na zrównoważone rozwiązania dla budownictwa jest jednym z aspektów, które podczas debaty wybrzmiały jako kluczowe czynniki ukierunkowania w stronę zielonego rozwoju miast przyszłości.

„Budownictwo odpowiada za 40 proc. całkowitej emisji CO₂, z czego 1/3 pochodzi z materiałów budowlanych a 2/3 z energii zużywanej do ich funkcjonowania i ogrzania. Stąd musimy wprowadzić system pomiarów śladu węglowego na m² budynku w całym cyklu jego życia, a w dalszym kroku zachęcać do stosowania zrównoważonych materiałów. Pomoże to ustandaryzować wiedzę oraz obniżyć emisję budynków na etapie budowy i użytkowania. Obecnie zarówno producenci, jak i instytucje certyfikujące oferują rozwiązania dla ekologicznego budownictwa. Kluczowa jest tutaj rola regulatora w przygotowaniu odpowiednich przepisów i zachęt, gdyż bez tego nie będziemy w stanie przyśpieszyć wprowadzenia zrównoważonego budownictwa w Polsce” – powiedział Xavier Guesnu, Członek Zarządu Stowarzyszenia Producentów Cementu.

Projektowanie budynków i innowacje materiałowe

Wyzwania, na jakie wskazują uczestnicy debaty, to przede wszystkim: optymalizacja emisji CO₂, wpływ na obieg ciepła i wody, ekonomiczne zużycie energii. Sprostanie im jest możliwe m.in. dzięki odpowiedniemu projektowaniu budynków, z wykorzystaniem „zielonych” materiałów budowlanych. Producenci również dążą do osiągniecia neutralności środowiskowej. Cykl życia elementów konstrukcyjnych jest przedłużany, komponenty, takie jak beton, są z powodzeniem recyklingowane, często nawet w 100%. Rozwiązania istnieją, jednak – jak podkreślają paneliści – ich wykorzystanie w projektach zależy od uwarunkowań gospodarczych i systemów prawnych. Proponują wprowadzenie motywatorów dla organizacji, które będą produkowały i wykorzystywały zielone materiały budowlane, choćby ulgi podatkowe czy systemy wspierania w zakresie pozyskiwania surowców.

Współpraca wszystkich uczestników procesu budowlanego

Jak wskazują eksperci, obecnie tworzone budynki coraz mocniej i częściej wpisują się w miano zielonych. Jednym z czynników ekonomicznych stymulujących ten trend są rosnące od jakiegoś czasu ceny energii elektrycznej i cieplnej potrzebnej do ich funkcjonowania. Niezależnie jednak od powyższego, temat odpowiedzialności ekologicznej coraz śmielej pojawia się w przestrzeni lokalnej, biznesowej i gospodarczej. Naprzeciw tym oczekiwaniom wychodzą uczestnicy procesu budowlanego – producenci materiałów budowlanych, architekci i inwestorzy. Pojawiają się także nowe wyzwania stymulowane ekologicznymi oczekiwaniami przyszłych użytkowników. Jak wynika z debaty, kluczem do sprostania im jest m.in. współpraca wszystkich uczestników procesu budowlanego.

„Znaczenie budownictwa w procesie dochodzenia do neutralności klimatycznej jest bardzo duże. Najnowsze dane pokazują, że budynki odpowiadają za znaczący procent światowej emisji CO₂, przy czym procent światowej emisji to emisja z produkcji materiałów i technologii wykorzystywanych w budownictwie, tzw. wbudowany ślad węglowy. Przyszłością dla całej branży budowlanej jest zrównoważone budownictwo oraz produkty nie tylko o niskim śladzie węglowym tym wbudowanym, ale również wspomagające redukcję eksploatacyjnego śladu węglowego w sposób znaczący” – skomentował Michał Grys, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Producentów Betonu Towarowego w Polsce. „Aby właściwie budować zrównoważone miasta, potrzebna jest aktywna współpraca wszystkich zaangażowanych w proces podmiotów od urbanistów, inwestorów, poprzez producentów materiałów budowlanych i generalnych wykonawców, po instytucje rządowe”.

Gospodarka stawia wyzwania

Eksperci podkreślają, że obecna sytuacja gospodarcza stawia przed całym procesem jeszcze większe niż zwykle wyzwania. Ceny rosną, dostępność kredytów spada, sektor mieszkaniowy przewiduje dalsze zahamowania. Z drugiej jednak strony, sytuacja ta jest stymulatorem dla jakości, nowoczesności i konkurencyjności. Odpowiedzialność ekologiczna w projektach budowlanych wpisuje się w te wymagania. Wszyscy uczestnicy łańcucha budowlanego podkreślają jednak konieczność wdrożenia rozwiązań gospodarczych i prawnych, które będą sprzyjały stosowaniu zrównoważonych rozwiązań.

„Stale prowadzone są prace nad wdrażaniem rozwiązań sprzyjających zrównoważonemu budownictwu. Możemy tu wymienić m.in. Centralną Ewidencję Emisyjności Budynków czy też Długoterminową Strategię Modernizacji Budynków. W tematykę zrównoważonego budownictwa wpisuje się także fotowoltaika” – powiedział Bartłomiej Baran, z-ca Dyrektora Departamentu Architektury, Budownictwa i Geodezji, Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

Prelegenci wskazują też na ogromne znaczenie systemów motywacyjnych, które – obok rozwiązań prawnych – mogłyby w znacznym stopniu zwiększyć skalę budownictwa „zielonego”. „Kluczowe wydaje się stworzenie takich warunków rynkowych, w których opłacalne będzie stosowanie materiałów zrównoważonych. Obecnie dysponujemy już licznymi rozwiązaniami, które pozwalają budować bardziej ekologicznie. Niestety, ich stosowanie okazuje się dla inwestora droższe niż wykorzystywanie materiałów np. niepochodzących z recyklingu. Do tego dochodzi system prawny, który stwarza dodatkowe wyzwania w przypadku zastosowania takich komponentów” – skomentował Michał Grys. „Chcemy zmieniać się tak, by technologicznie odpowiadać na potrzeby rynku, ale potrzebne są do tego właściwe rozwiązania ekonomiczne i prawne”.

Jak podsumowali uczestnicy debaty, dla realizacji celu, jakim jest neutralność klimatyczna w budownictwie, konieczne jest działanie holistyczne – począwszy od odpowiedzi na pytanie jak miasta powinny się rozwijać, czyli jak i gdzie budować, by sprzyjało to środowisku. A zatem – od planowania, poprzez projektowanie, czyli maksymalizację świadomości ekologicznej projektantów i architektów, do realizacji w duchu zielonego budownictwa. Co więcej jako znaczącą, eksperci wymieniają rolę regulatorów instytucjonalnych, w rękach których pozostają uwarunkowania, mogące być stymulatorem dla inwestycji w zielone produkty budowlane. Taki stymulator jest potrzebny z uwagi na ceny zielonych produktów, które nadal przewyższają ceny standardowych komponentów. Jedną z kluczowych ról w łańcuchu budowlanym spełniają deweloperzy. Jak wskazują uczestnicy debaty – to właśnie deweloper musi czytać potrzeby rynku, nie tylko te ekonomiczne, ale również, a może obecnie przede wszystkim, te ekologiczne, a następnie pod rękę z projektantem wychodzić im naprzeciw. Koło się zamyka i taka współpraca przynosi wymierne efekty dla klimatu.